وَ الَّذینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ
و کسانی که آیات ما را تکذیب کردند، به تدریج آنان را از جایی که ندانند، گرفتار خواهیم کرد.
برخی انسانهای شایسته و متقی، گاه دچار مشکلات فراوانی می‌شوند؛ ولی در نقطه مقابل، افرادی هستند که فاقد تقوا و‌دین بوده، ولی در رفاه و آسایش به سر می‌برند؛ آیا این، با عدالت خداوند سازگار است؟ با حکمت الهی چگونه قابل توضیح است؟این آیه به گوشه‌ای از این حکمت‌ها اشاره دارد:
در این آیه، به یکی از سنت‌های الهی دربارة مجازات اشاره شده است و آن، چیزی نیست جز «عذاب استدراجی».
همان طور که اشاره شد، استدراج، به کاری گفته می‌شود که پله پله و تدریجی انجام گردد. در اینجا نیز خداوند می‌فرماید: «کسانی که نشانه‌های ما را تکذیب کنند، آن‌ها را به گونه‌ای دچار عذاب خواهیم کرد که خودشان هم متوجه نشوند».
آیه بعدی نحوة استدراج الهی را به اجمال شرح می‌دهد که ما انسانهای گناه‌کار را به سرعت مجازات نمی‌کنیم؛ بلکه به آن‌ها مهلت و فرصت کافی برای تنبه و بیداری می‌دهیم؛ اگر بیدار نشدند و متنبه نگشتند، گرفتارشان می‌کنیم: وَأُمْلِی لَهُمْ؛ زیرا شتاب و عجله، کار کسانی است که قدرت کافی ندارند و می‌ترسند فرصت از دستشان برود؛ ولی برنامه و مجازات‌های خدا، آن‌چنان قوی و حساب شده است که هیچ کس را قدرت فرار از آن نیست إِنَّ کَیْدِی مَتِینٌ.
این آیه و آیات مشابه آن، هشدار خداوند به گناه کاران است که: بدانید شما هر چه گناه کنید، ممکن است از نعمت‌های مادی شما چیزی نکاهیم، بلکه چه بسا آن را زیادتر کنیم، تا در قبال این همه نعمت، یا متنبه شوید و راه رستگاری و فلاح را بپویید، یا این‌که غرق نعمت‌ها شوید و با غفلت، روز به روز بر گناهانتان بیفزایید، و سزای آن را ببینید وَلاَ یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ أَنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ خَیْرٌ لِّأَنفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِی لَهُمْ لِیَزْدَادُواْ إِثْمًا وَلَهْمُ عَذَابٌ مُّهِینٌ.
الف. امیرالمؤمنین علیه السلام درنهج البلاغه می‌فرماید: «إِنَّهُ مَنْ وُسِّعَ عَلَیْهِ فِی ذَاتِ یَدِهِ فَلَمْ یَرَ ذَلِکَ اسْتِدْرَاجاً فَقَدْ أَمِنَ مَخُوفاً؛کسی که خداوند به مواهب و امکاناتش وسعت بخشیده ( و دست از گناهانش برنداشته و مسیرغیرالهی را می‌پوید) و این عمل پروردگار را مجازات استدراجی نداند، همانا از نشانه‌های خطر غافل مانده است».
ب. از امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه چنین نقل شده است: «هُوَ الْعَبْدُ یُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیُمْلَی لَهُ وَ تُجَدَّدُ لَهُ عِنْدَهَا النِّعَمُ فَتُلْهِیهِ عَنِ الِاسْتِغْفَارِ مِنَ الذُّنُوبِ فَهُوَ مُسْتَدْرَجٌ مِنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُ؛
منظور از این آیه، بنده گنه‌کاری است که پس از انجام گناه، خداوند او را مشمول نعمتی قرار می‌دهد؛ ولی [نعمت را به حساب خوبی خودش گذاشته] و آن نعمت، او را از استغفار از گناه غافل می‌سازد».
ج. امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «ان الله اذا اراد بعبد خیراّ فاذنب ذنباً أتبعه بنقمة و یذکّره الاستغفار، و اذا اراد بعبد شراً فاذنب ذنبا أتبعه بنعمة لینسیه الاستغفار و یتمادی بها و هو قوله عزوجل «سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَیْثُ لاَ یَعْلَمُونَ» بالنعم عند المعاصی؛
موقعی که خداوند، خیر بنده‌ای را بخواهد، اگر گناهی انجام دهد، او را دچار نقمت و سختی می‌کند و استغفار را یادآور او می‌شود و هنگامی که شر بنده‌ای را [بر اثر اعمالش] بخواهد، موقعی که گناهی می‌کند، نعمتی به او می‌بخشد، تا استغفار را فراموش کند و به آن ادامه دهد؛ این همان است که خداوند عزوجل فرموده: «سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَیْثُ لاَ یَعْلَمُونَ» ؛ یعنی از طریق نعمت‌ها هنگام معصیت‌ها، آن‌ها را به تدریج از راهی که نمی‌دانند، گرفتار می‌کنیم.»
منبع: تفسیرهمراه